មក​ដឹង​ពី​ប្រវត្តិ​នៃ​យន្ត​ហោះ​ដំបូង​គេ​បង្អស់​ ដែល​ហើរ​ដោយ​​ជោគ​​ជ័យ​ក្រោម​​​ស្នាដៃ​​បង​​ប្អូន​ ​២នាក់​

កាលពីថ្ងៃទី17 ខែធ្នូ ឆ្នាំ1903 យន្តហោះដំបូងគេបង្អស់ បានដំណើរការហោះហើរដោយជោគជ័យ។ នេះជា​ប្រវត្តិនៃ​សាច់រឿង៖
នៅជិតទីក្រុង Kitty Hawk នៅភាគខាងជើងរដ្ឋ Carolina បងប្អូនប្រុសពីរនាក់ គឺលោក Orville និង Wilbur Wright ច្នៃយន្តហោះរហូតទទួលបានជោគជ័យជាលើកដំបូងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃយន្ដហោះ ដែល​មាន​កម្លាំង​ធ្ងន់ជាងខ្យល់។ លោក Ovil បានធ្វើតេស្តិ៍កម្លាំងម៉ាស៊ីន ដែលជំរុញដោយថាមពលសាំងដែល​បាន​ស្នាក់​នៅលើ​អាកាសអស់រយៈពេល ១២ វិនាទី និងមានចម្ងាយ ១២០ ហ្វីតលើជើងហោះហើរ​ដំបូងរបស់​យន្តហោះ​មួយ​នេះ។

លោក Orville និង Wilbur Wright ធំធាត់នៅទីក្រុង Dayton រដ្ឋ Ohio និងបានបង្កើតចំណាប់​អារម្មណ៍​ក្នុង​វិស័យ​​អាកាសចរណ៍ បន្ទាប់ពីបានដឹងអំពីការហោះហើរដ៏រអាក់រអួលរបស់វិស្វករអាឡឺម៉ង់លោក Otto Lilienthal ក្នុងទសវត្សឆ្នាំ ១៨៩០។ ផ្ទុយពីបងប្អូនប្រុសរបស់ពួកគេគឺ លោក Orville និង Wilbur Wright ពួកគាត់មិន​បាន​ចូលរៀននៅមហាវិទ្យាល័យទេ ប៉ុន្តែពួកគេមានសមត្ថភាពបច្ចេកទេសមិនធម្មតា និងវិធីសាស្រ្តស្មុគស្មាញ​ក្នុងការ​ដោះ​ស្រាយបញ្ហានៅក្នុងការរចនាបរព័ន្ធមេកានិច។

ពួកគេបានសាងសង់រោងពុម្ព ហើយនៅឆ្នាំ ១៨៩២ បានបើកហាងលក់ និង ជួសជុលកង់។ មិនយូរប៉ុន្មានពួកគេបាន​សាង​សាង់​ និងផលិតកង់ផ្ទាល់ខ្លួន។ ហើយបទពិសោធន៍នេះរួមជាមួយនឹងប្រាក់ចំណេញពីអាជីវកម្មផ្សេងៗ​របស់​ពួកគេ​ បានអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេបន្តសុបិន្តយ៉ាងសកម្មក្នុងការកសាងយន្តហោះដំបូងរបស់ពិភពលោក។

បន្ទាប់ពីបានស្រាវជ្រាវយ៉ាងហ្មត់ចត់នូវការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់វិស្វករដទៃទៀត ក្នុងការបង្កើតយន្តហោះ​ដែលគ្រប់​គ្រង​ដោយកម្លាំងធ្ងន់ជាងអាកាសនោះបងប្អូនប្រុស Wright បានសរសេរលិខិតស្នើរសុំនៅ​ការិយាល័យ​ឧតុនិយម​សហរដ្ឋអាមេរិកដោយធ្វើការសាកសួរអំពីកន្លែងសមស្របដើម្បីធ្វើការពិសោធន៍។

ពួកគេក៏បានតាំងទីលំនៅនៅកោះ Kitty Hawk ដែលជាភូមិដាច់ស្រយាលមួយនៅឆ្នេរខាងជើងអូរី Carolina’s Bank ដែលបានផ្តល់នូវខ្យល់បក់យ៉ាងទៀងទាត់ និងដីខ្សាច់ដែលហូរហើយចុះយ៉ាងរលូន។ យន្តហោះធន់ស្រាល​ដំបូងរបស់ពួកគេ ដែលត្រូវបានសាកល្បងនៅឆ្នាំ ១៩០០ ដំណើរការមិនបានល្អ ប៉ុន្តែការរចនាថ្មីដែល​ត្រូវបានសាក​ល្បងនៅឆ្នាំ ១៩០១ ទទួលបានជោគជ័យជាង។ នៅចុងឆ្នាំនោះ ពួកគេបានសាងសង់ផ្លូវរូងក្រោមដី​ដែលពួកគេ​បាន​សាកល្បងស្លាបនិងស្លាបយន្តហោះជិត ២០០ សន្លឹកដែលមានរាង និង រចនាខុសៗគ្នា។ ការពិសោធន៍ជាលក្ខណៈ​របស់​បងប្អូន​ទាំងពីរនាក់នេះ​បានទទួល​ជោគជ័យ​។

ពួកគេបានហោះហើររាប់រយជើង ដែលទទួលបានជោគជ័យក្នុងការហោះហើរនៅឆ្នាំ ១៩០២ របស់ពួកគេនៅ Kill Devils Hills ក្បែរ Kitty Hawk។ យន្តហោះ ដែលបំពាក់ទៅដោយស្លាបពីរជាន់របស់ពួកគេ ត្រូវបានបំពាក់​ប្រព័ន្ធ​ចង្កូត ដែលមានមូលដ្ឋានលើចង្កូតដែលអាចចល័តបាន ដោយបានដោះស្រាយបញ្ហានៃគ្រប់គ្រងក្នុងការហោះហើរ។ ពួកគេក៏បានត្រៀមខ្លួនរួចជាស្រេចសម្រាប់ការហោះហើរដោយកម្លាំងថាមពល។

នៅ Dayton ពួកគេបានឌីហ្សាញម៉ាស៊ីនចំហេះខាងក្នុង ដែលមានកម្លាំង ១២ សេះដោយមានជំនួយពីអ្នក​ជំនាញ​ផ្នែក​គ្រឿងម៉ាស៊ីន Charles Taylor ហើយបានសាងសង់យន្ដហោះថ្មីមួយសម្រាប់ដាក់វា។ ពួកគេបានដឹកជញ្ជូននៅ​បំណែកយន្ដហោះរបស់ពួកគេទៅជាបំណែកៗ ទៅ Kitty Hawk នៅរដូវស្លឹកឈើជ្រុះឆ្នាំ ១៩០៣ បានប្រមូលផ្តុំវា ធ្វើការសាកល្បងពីរបីដងហើយនៅថ្ងៃទី ១៤ ធ្នូ លោក Orville បានធ្វើការលាកល្បងលើកដំបូងដោយហោះហើរ​ដោយថាមពល។ ប៉ុន្តែម៉ាស៊ីនបានជាប់គាំងកំឡុងពេលហោះឡើង ហើយយន្ដហោះបានខូចខាត ហើយ​ពួកគេបាន​ចំណាយពេល ៣ ថ្ងៃដើម្បីជួសជុលវាឡើងវិញ។

បន្ទាប់មកនៅម៉ោង ១០ និង ៣៥ នាទីព្រឹកថ្ងៃទី ១៧ ធ្នូ នៅចំពោះមុខសាក្សី ៥ នាក់ យន្តហោះបានរត់តាមផ្លូវ​ដែក​មួយ​ ហើយហើរចូលទៅក្នុងលំហរអាកាសដោយស្នាក់នៅយ៉ាងខ្ពស់អស់រយៈពេល ១២ វិនាទី និង ហោះកម្ពស់ ១២០ ហ្វីត។ អាកាសចរណ៍ដ៏ទំនើបបានកើតឡើង។ ការធ្វើតេស្តចំនួន ៣ លើកទៀតត្រូវបានធ្វើឡើងនៅថ្ងៃនោះ ដោយ​លោក ​Orville និង Wilbur Wright បានហោះយន្ដហោះជំនួស។ លោក Wilbur បានហោះហើរចុងក្រោយដោយ​គ្រប​​ដណ្តប់លើកម្ពស់ ៨៥២ ហ្វីតក្នុងរយៈពេល ៥៩ វិនាទី។

ក្នុងរយៈពេលពីរបីឆ្នាំក្រោយបងប្អូនប្រុសរ៉ាយបានអភិវឌ្ឍយន្ដហោះរបស់ពួកគេបន្ថែមទៀត ប៉ុន្តែបានរក្សាភាពល្បី​ល្បាញ​អំពីជោគជ័យរបស់ពួកគេដើម្បីទទួលបានប៉ាតង់ និង កិច្ចសន្យាសម្រាប់ផលិតម៉ាស៊ីនយន្តហោះរបស់ពួកគេ។ នៅឆ្នាំ ១៩០៥ យន្ដហោះរបស់ពួកគេអាចធ្វើសមាហរណកម្មស្មុគស្មាញ និង នៅដដែលរហូតដល់ ៣៩ នាទីក្នុង​មួយ​ដង។

នៅឆ្នាំ ១៩០៨ ពួកគេបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសបារាំង និង ធ្វើការហោះហើរជាសាធារណៈលើកដំបូងរបស់ពួកគេ ដែលបង្កឱ្យមានការភ្ញាក់ផ្អើលជាសាធារណៈ។ នៅឆ្នាំ ១៩០៩ ទីភ្នាក់ងាររបស់កងទ័ពសហរដ្ឋអាមេរិកបានទិញ​យន្ដ​ហោះ ដែលបានសាងសង់ និងផលិតយ៉ាងពិសេស ហើយបងប្អូន Wright បានបង្កើតក្រុមហ៊ុន Wright ដើម្បីផលិត និងលក់យន្ដហោះរបស់ពួកគេ។ លោក Wilbur Wright បានស្លាប់ដោយសារជំងឺគ្រុនពោះវៀនក្នុងឆ្នាំ ១៩១២ និង លោក អូលវីល បានមានជីវិតរស់នៅរហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៤៨ ។

យន្ដហោះរបស់បងប្អូនប្រុស Wright ប្រវត្ដិសាស្ដ្រនៅឆ្នាំ ១៩០៣ ត្រូវបានដាក់បង្ហាញជាអចិន្ត្រៃយ៍នៅ​សារមន្ទីរ​អាកាស និងអវកាសជាតិក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនឌីស៊ី៕