សង្គ្រាម៖ ស្របពេលដែលពិភពលោកកំពុងត្រូវការសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍ តំបន់មួយចំនួនត្រូវបានគ្របដណ្តប់ទៅដោយការវាយប្រហារ គ្រាប់បែក អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ និងអំពើហិង្សា ដោយសារបញ្ហាជម្លោះទឹកដី ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយ ក្នុងការដណ្តើមអំណាច និងផលប្រយោជន៍ផ្សេងៗ។ មកស្គាល់ និងស្វែងយល់ខ្លឹមសារសង្ខេបនៃបញ្ហាមួយចំនួនដែលកំពុងកើតមានឡើងក្នុងពិភពលោក៖

១. សង្រ្គាមរវាងរុស្សីនិងអ៊ុយក្រែន

រុស្ស៊ីបានបើកការឈ្លានពានពេញទំហឹងលើអ៊ុយក្រែន នៅថ្ងៃទី២៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២ ដោយជាសង្រ្គាមដ៏ធំបំផុតនៅអឺរ៉ុបចាប់តាំងពីសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ។ សង្គ្រាមនេះ បង្កឡើងពីបញ្ហាប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏ស្មុគស្មាញ ចាប់តាំងពីអ៊ុយក្រែនបានប្រកាសឯករាជ្យនៅឆ្នាំ១៩៩១ ក្រោយការដួលរលំរបស់សហភាពសូវៀត។

បំណងរបស់ប្រធានាធិបតីរុស្សីលោក ពូទីន លើការឈ្លានពានទៅលើអ៊ុយក្រែន ជាការរារាំង និងគម្រាមអ៊ុយក្រែនពីការព្យាយាមបញ្ជ្រៀតខ្លួនចូលក្នុងស្ថាប័នធំៗរបស់អ៊ឺរ៉ុប ជាពិសេសគឺអង្គការណាតូ ដែលអាចគម្រាមគំហែងដល់សន្តិសុខសុវត្ថិភាពអធិបតេយ្យភាពរបស់រុស្សី។​ សង្គ្រាមនេះ បានអូសបន្លាយ និងបន្តប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើសន្តិសុខពិភពលោក រាប់បញ្ជូលទាំងផលប៉ះពាល់លើសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក បន្ទាប់ពីមានការកើនឡើងតម្លៃប្រេង អាហារ និងសង្វាក់ផលិតកម្មផ្សេងៗ ព្រមទាំងអាយុជីវិតមនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់។

The Russia–Ukraine War: Historical Roots And Global Impact Analysis

២. សង្គ្រាមអ៊ីស្រាអែលនិងហាម៉ាស

ក្រុមសកម្មជនហាម៉ាស (ដែលសហរដ្ឋអាមេរិក អង់គ្លេស អ៊ីស្រាអែល និងប្រទេសជាច្រើនទៀតបានកំណត់ថាជាក្រុមភេរវករ) បានបើកការវាយប្រហារយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអ៊ីស្រាអែល​ នៅថ្ងៃទី០៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣។ ការវាយប្រហារនេះបានកើតឡើងដោយសារតែបញ្ហាប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏រ៉ាំរ៉ៃ និងការប្រឈរមុខដាក់គ្នារវាងអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាលេស្ទីន។

ក្រុមសកម្មជនហាម៉ាសបានបើកប្រតិបត្តិការក្រោមហេតុផល ឆ្លើយតបទៅលើការគៀបសង្កត់របស់អ៊ីស្រាអែលមកលើប្រជាជនប៉ាលេស្ទីននៅតំបន់ហ្គាហ្សា។ នេះបានបង្កឱ្យមានការវាយបកកម្លាំងយោធាដ៏ធំរបស់អ៊ីស្រាអែលនៅតំបន់ហ្គាហ្សា ដែលបានសម្លាប់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនរាប់ម៉ឺននាក់។ នៅខែមករាឆ្នាំ ២០២៥ អ៊ីស្រាអែល និងក្រុមហាម៉ាសបានព្រមព្រៀងគ្នាលើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដើម្បីបញ្ឈប់សង្គ្រាម និងដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងអ៊ីស្រាអែល និងអ្នកទោសប៉ាឡេស្ទីន តែស្ថានភាពនៅមិនទាន់មានស្ថេរភាពនៅឡើយទេ។

What is Hamas and why is it fighting with Israel in Gaza?

៣. សង្គ្រាមអ៊ីស្រាអែលនិងអ៊ីរ៉ង់

ថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០២៥ អ៊ីស្រាអែលបានបើកការវាយប្រហារដោយគ្រាប់ផ្លោងទៅលើទីតាំងនុយក្លេអ៊ែរ និងយោធារបស់អ៊ីរ៉ង់ ដោយដាក់ពង្រាយយន្តហោះចម្បាំង និងយន្តហោះគ្មានមនុស្សបើក ដើម្បីវាយលុកទីតាំងសំខាន់ៗរបស់អ៊ីរ៉ង់។ ជម្លោះរវាងអ៊ីរ៉ង់ និងអ៊ីស្រាអែលត្រូវបានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ មនោគមវិជ្ជា និងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ តាំងពីបដិវត្តន៍អ៊ីរ៉ង់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ដែលបានប្រែក្លាយអ៊ីរ៉ង់ពីរបបរាជានិយមដែលចូលបក្សសម្ព័ន្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទៅជាសាធារណរដ្ឋដែលប្រឆាំងនឹងអ៊ីស្រាអែលយ៉ាងខ្លាំងក្លា។

ជម្លោះ​កាន់តែ​ធ្ងន់ធ្ងរ​ឡើង​ដោយសារ​ការគាំទ្រ​របស់​អ៊ីរ៉ង់​ចំពោះ​ក្រុម​សកម្មប្រយុទ្ធ​ដូចជា​ក្រុម​ហេសបូឡា​នៅ​លីបង់ និង​ក្រុម​ហាម៉ាស់​នៅ​ហ្គាហ្សា ដែល​ប្តេជ្ញា​ប្រឆាំង​នឹង​អ៊ីស្រាអែល។ ស្ថានការណ៍កាន់តែតានតឹងឡើងមួយកម្រិតទៀត ក្រោយការលុកលុយរបស់អ៊ីស្រាអែលលើតំបន់ហ្គាហ្សាក្នុងខែតុលាឆ្នាំ ២០២៣ ដែលជាការឆ្លើយតបទៅនឹងការវាយប្រហាររបស់ក្រុមហាម៉ាសលើអ៊ីស្រាអែល។ ទាំងអ៊ីរ៉ង់ និងអ៊ីស្រាអែលបានធ្វើការវាយប្រហារគ្នាទៅវិញទៅមក រួមទាំងការសម្លាប់អ្នកនយោបាយអ៊ីរ៉ង់នៅក្នុងប្រទេសស៊ីរី និងការវាយប្រហារផ្សេងទៀត ។

The origin of the conflict between Iran and Israel explained - AS USA

A timeline of conflict between Israel and Iran | AP News

៤. ជម្លោះឥណ្ឌានិងប៉ាគីស្ថាន

ភាពតានតឹងរវាងឥណ្ឌានិងប៉ាគីស្ថានបានបន្សល់ទុកតាំងពីឆ្នាំ ១៩៤៧ ក្នុងពេលដែលឥណ្ឌាទទួលបានឯករាជ្យពីអង់គ្លេស ហើយត្រូវបានបែងចែកជាទឹកដី ឥណ្ឌា និងប៉ាគីស្ថាន។ ការ​បែងចែក​នេះ​បាន​បង្ក​ឱ្យ​មាន​អំពើ​ហិង្សា និង​ភាពស្មុគស្មាញជាច្រើនកើតឡើង​ ជាពិសេសតំបន់​​ Kashmir​ ដែលមិនបានកំណត់ច្បាស់លាស់ឡើយថាជាទឹកដីរបស់ ឥណ្ឌា ឬប៉ាគីស្ថាន ហើយបណ្តាលឱ្យការទាមទារ និងជម្លោះកើតឡើងជាច្រើនលើក។

នៅខែមេសា ឆ្នាំ ២០២៥ ការវាយប្រហារភេរវកម្មនៅជិត Pahalgam ក្នុង Jammu និង Kashmir បានសម្លាប់មនុស្សជាង ២៥ នាក់។ ឥណ្ឌា​បាន​ចោទប្រកាន់ថា ​ប៉ាគីស្ថាន​បាន​គាំទ្រ​ក្រុមភេរវករទាំងនោះ។ ជាការឆ្លើយតប នៅថ្ងៃទី ៧ ឧសភា ឥណ្ឌាបានបាញ់កាំជ្រួចមីស៊ីលទៅក្នុងទឹកដីប៉ាគីស្ថាន និងតំបន់ Kashmir ដែលគ្រប់គ្រងដោយប៉ាគីស្ថាន។ នៅថ្ងៃទី ១០ ឧសភា ពួកគេបានយល់ព្រមលើបទឈប់បាញ់ ប៉ុន្តែកិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគីជាច្រើនដែលបានផ្អាក មិនទាន់បានដោះស្រាយដាច់ស្រេចនៅឡើយទេ។

India-Pakistan conflict | Overview, History, Kashmir, Timeline, & Wars | Britannica

៥. ជម្លោះសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យ​​កុងហ្កោ

ក្រុមឧទ្ទាម M២៣ ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ថា គាំទ្រដោយប្រទេស Rwanda បានបើកការវាយប្រហារទ្រង់ទ្រាយធំទៅលើតំបន់ភាគខាងកើតសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោនៅដើមឆ្នាំ២០២៥ ដោយមនុស្សប្រហែល ៣៥០,០០០ នាក់ បានបាត់បង់ទីជម្រក​ និងរត់ភាសខ្លួន។ Rwanda ​​បានបដិសេធចំពោះការចោទប្រកាន់​ថាបាន​ជួយ​យោធា M២៣ ដោយប្រកែកថាសកម្មភាពរបស់​ខ្លួនគឺក្នុងបំណងការពារព្រំដែន និងតាមចាប់ជនជាតិភាគតិច Hutus ដែលខ្លួនចោទប្រកាន់ថាបានចូលរួមក្នុងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ Rwanda ឆ្នាំ ១៩៩៤ ហើយឥឡូវនេះកំពុងធ្វើការជាមួយកងកម្លាំងកុងហ្គោ បន្ទាប់ពីភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសជិតខាង។

Rwanda ​និង​សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យ​​កុងហ្កោបាន​ចុះ​ហត្ថលេខាលើ​កិច្ចព្រមព្រៀង​សន្តិភាព កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែមិថុនា កន្លងទៅនៅទីក្រុនវ៉ាស៊ីនតោន សហរដ្ឋអាមេរិច ដោយសង្កត់ធ្ងន់លើអធិបតេយ្យភាព បូរណភាពទឹកដី និងការរួមរស់ជាមួយគ្នាដោយសន្តិវិធីរវាងប្រទេសជិតខាង ដោយប្តេជ្ញាបញ្ឈប់រាល់សកម្មភាព និងការគាំទ្រណាមួយចំពោះក្រុមប្រដាប់អាវុធ។ ប៉ុន្តែក្រុមឧទ្ទាម M២៣ មិនបានចូលរួមក្នុងកិច្ចចរចារ ដែលបង្កើតឱ្យមានការព្រួយបារម្ភចំពោះប្រសិទ្ធភាពនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព។

https://m.freshnewsasia.com/internationalnews/376669-2025-02-14-12-02-48.html

Congo and Rwanda sign US-mediated peace deal | AP News

What we know about the Rwanda-Democratic Republic of Congo peace deal | AP News

៦. ជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជាថៃ

ភាពតានតឹងនឹងការប្រឈរមុខដាក់គ្នារវាងកម្ពុជានិងថៃ បានកើនឡើងក្នុងខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ដោយសារបញ្ហាព្រំដែនដែលមិនទាន់ដាច់ស្រេច នៅតំបន់មុំបី ដោយការប្រឈមមុខដាក់គ្នានេះបានឈានដល់ការបើកការវាយប្រហារដោយខុសច្បាប់ពីសំណាក់ថៃមកលើកម្ពុជានៅព្រឹកថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥។​

ថៃបានបើកការវាយប្រហារតាមជើងអាកាស ដោយបានប្រើយន្តហោះចម្បាំង និងដ្រូន ដើម្បីទម្លាក់គ្រាប់បែក ក៏ដូចជាការប្រើប្រាស់អាវុធធន់ធ្ងន់មួយចំនួនដោយខុសច្បាប់មកលើកម្ពុជា។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ី និងជាប្រធានអាស៊ានឆ្នាំ២០២៥ បានសម្របសម្រួលបទឈប់បាញ់និងបានចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ ដោយមានសហរដ្ឋអាមេរិច និងចិនជាសាក្សី។

ទោះបីជាមានបទឈប់បាញ់ក្តី ថៃបានធ្វើការចាប់ខ្លួនទាហានកម្ពុជាដោយខុសច្បាប់ តាំងពីថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា និងបន្តសកម្មភាពឈ្លានពានខុសច្បាប់ផ្សេងៗនៅតាមតំបន់ព្រំដែន ដែលធ្វើឱ្យមានការតានតឹងនិងគម្រាមគំហែងទៅលើបទឈប់បាញ់។​